نقد و بررسی کتاب تالیفی استاد کرامت اله تقوی جویمی با عنوان «جغرافیای تاریخی کاریان»

به قلم سید محی‏الدین حسینی ارسنجانی

این مقاله برگرفته از نشریات ذیل است:

1- هفته نامه ماهرویان،سال پنجم،شماره 192،یکشنبه 30 فروردین ماه 1387

2- هفته نامه میلاد لارستان، سال شانزدهم، شماره 557، هفته چهارم اسفندماه 1387

سید محی‏الدین حسینی ارسنجانی : «جغرافیای تاریخی کاریان» یکی دیگر از آثار و تألیفات نویسنده توانمند و محقق نام‏آشنای فارس ، جناب آقای «کرامت‏ا... تقوی جویمی» است .

این کتاب به دنبال سایر کتب منتشر گردیده از ایشان همچون جویم شهر صالحان ، جغرافیای عمومی بخش جویم ، بزرگان جویم ، تقویم تاریخ لارستان ، شاعران جویم ، تقویم تاریخ جویم ، حضور خلوت ، اختراعات و اکتشافات دانشمندان اسلامی ، جویم نگین سبز لارستان و تاریخ مفصل لارستان (مشترک) و ... در دسترس عموم قرار گرفته و به حق جامع‏ترین و کامل‏ترین اثر منحصر به فرد در خصوص منطقه تاریخی کاریان به شمار می آید .

کاریان شهری است کوچک اما با غنای تاریخی فراوان از توابع جویم لارستان برخوردار از پیشینه وسیع فرهنگی و مذهبی . جغرافیای تاریخی کاریان نه یک تالیف سطحی بلکه حاصل پژوهشی است عمیق از نویسنده‏ای کوشا که پژوهشگر فارس‏شناس یا محقق ایران‏شناس را با مطالعه صفحاتی از آن وادار به تحسین می‏نماید .

اثر مذکور توسط انتشارات همسایه در تهران و در شمارگان هزار نسخه با قیمت پنج هزار تومان در 368 صفحه مصور با جلدی اعلا و کاغذی مرغوب در سال گذشته (1387) منتشر گردیده است .

«جغرافیای تاریخی کاریان» برخوردار از تصاویر باستانی منطقه تاریخی کاریان جویم بر رو و پشت جلد کتاب ، دارنده شناسنامه‏ی معرفی کتاب و صاحب شماره ثبت ملی و بین‏المللی در رده‏بندی‏های دیویی و کنگره و کتاب‏شناسی کتابخانه ملی ایران است .

فهرست‏نویسی فیبا در مورد این کتاب به اجرا گذاشته شده و شماره شابک آن نیز در صفحه شناسنامه کتاب مندرج گردیده است .

تا به اکنون کتابی با این حجم از مطالب و گستردگی موضوعی پیرامون منطقه‏ای کوچک همچون کاریان نه به تألیف درآمده و نه منتشر گردیده قطعاً عشق و علاقه‏ی وافر نویسنده به سرزمین آباء و اجدادی از یک سو و دقت نظر نویسنده محترم به رعایت اصول نگارش به ویژه بر استفاده از اسناد ، مدارک ، شواهد و منابع مکتوب مطالعاتی از دیگر سو ، باعث گردیده تا تالیفی در خور تحسین و آفرین عرضه کند . قدر مسلم بنیادهای فرهنگی و پژوهشی فارس و ایران به ویژه در زمینه شناخت موردی مناطق و شهرهای کشورمان با آثاری بدیع و گاه منحصر به فرد روبرو می‏شوند که کتاب جغرافیای تاریخی کاریان قطعاً از آن دسته معدود آثاری است که می‏تواند راهنما و راهگشای شناخت بخشی کوچک همچون کاریان و جویم از سرزمینی بزرگ ، نظیر ایران باشد .

کرامت‏ا... تقوی خود از خیل محدود پژوهشگران فارس و از مردم‏شناسان خطه خونگرم جنوب است که آثار و تالیفات ارزنده ایشان دست‏مایه پژوهشی و کار تألیفی افرادی همچون حقیر (ارسنجانی) است .

ویژگی بارز تالیفات جناب تقوی رعایت اصل امانت‏داری در نوشتار و استناد به منابع و مآخذ در تألیف است .

تعصب ایشان که در کسوت شریف معلمی است شناخت و شناساندن برخی حقایق نهفته در باب تاریخ و فرهنگ مردم سرزمینی است که سال‏ها و بلکه قرن‏ها رو به فراموشی رفته‏اند .

کتاب جغرافیای تاریخی کاریان به احیاءگر تاریخ کهن و درخشان لارستان و دانشمند معظم استاد دکتر «محمدباقر وثوقی» و دانشیار محترم دانشکده تاریخ دانشگاه تهران و مؤلف فهرستی ماندگار از آثار تاریخی ایران تقدیم شده است .

نویسنده همچنین از اعضای محترم سومین دوره شورای اسلامی شهر لار که هزینه چاپ و انتشار کتاب حاضر را تصویب و تأمین نموده‏اند ، تشکر و سپاسگزاری کرده است .

کرامت‏ا... تقوی اگر چه متولد سال 1347 خورشیدی است اما حجم فراوان و تعدد تالیفات ایشان (افزون بر ده جلد کتاب مفید) پیرامون تاریخ و فرهنگ شهرستان کهن قدمت لارستان و زادگاه خویش جویم جای تأمل دارد . نویسنده بزرگوار کتاب جغرافیای تاریخی کاریان که اثر ارزنده و فوق‏العاده خواندنی خود را همچون دیگر آثار تألیفی خود برای اینجانب ارسال داشته است بر این باور و اعتقاد است که مردم فارس و به ویژه زحمتکشان خطه جنوب آن گونه که باید معرفی نشده و سهم ایشان در اعتبار بخشیدن به فرهنگ کهن فارس و ایران نادیده انگاشته شده است . لذا با تألیف آثار خود در صدد ادای دین به مردم صبور ، با دیانت و صاحب تمدن لارستان بزرگ و جویم تاریخی است .

کتاب جغرافیای تاریخی کاریان برخوردار از چهار صفحه فهرست مطالب مندرج در اثر ، 7 صفحه مقدمه مؤلف و یک صفحه پایانی معرفی آثار مؤلف است . استفاده از 88 عنوان کتاب و نشریه در تألیف کتاب جغرافیای تاریخی کاریان (6 صفحه منابع مورد استفاده) حکایت از عمق نگاه پژوهشی مؤلف در ارائه تألیفی ماندگار دارد .

از جمله محاسن کتاب جغرافیای تاریخی کاریان تنظیم فهرست دقیق و مفید نام‏های جغرافیایی مورد استفاده در تألیف توسط مؤلف است . این فهرست در صفحات 344 لغایت 355 گنجانده شده است . از بخش پیوست کتاب نیز شرح و تصاویری از آثار تاریخی و اماکن باستانی منطقه کاریان همچون آتشکده آذر فرنبغ، قلاع گلی و شاه‏نشین ، دره کافری ، آرامگاه‏های شاه حاجت ، میر ابو شهداء و آرامگاه چهل دختران، منزل‏سرای رضاقلی خان مشهور به سر درب و ... غیره آمده است .

کرامت‏ا... تقوی جویمی صاحب تألیف ارزنده جغرافیای تاریخی کاریان لارستان در بخشی از مقدمه کتاب خود چنین می‏نویسد : «مؤلف با هدف تسریع در تحقق مدینه فاضله بشری و حاکمیت وحدانیت جهانی و توحید انسانی به سهم خود و در حد توان اقدام به تدوین و تحریر جغرافیای تاریخی برخی از شهرهای مهرم ایرانی و اسلامی همانند کاریان و جویم نموده است . شهر کاریان از توابع جویم لارستان در استان فارس با چند هزار سال قدمت سرگذشتی بس شگفت‏انگیز و سابقه‏ای بسیار درخشان دارد . عجایب این سرزمین و اعتقاد به اصل تکرار تاریخ و اینکه هر گذشته در آینده تکرار می‏شود و مضاف بر آن عشق به زادگاهم مرا واداشت تا مدت هفت سال از وقتم را در دانشگاه تهران صرف این موضوع نمایم تا بلکه فاتح این قلعه پر رمز و راز اهورایی شوم ...»

در واقع آنچه را که این شهرنامه‏نویس با تألیف کتاب خود به دنبال آن بوده یادآوری آیین پاک ایرانی و احیاء سنت‏های عهد باستان و ایران عتیق به ویژه تلاش در جهت پاکی ارواح و نیات قوم ایرانی در قبل از ظهور اسلام و فراهم بودن شرایط حاکم بر جوامع آن روزگار ایران برای پذیرش حاکمیت دین اسلام در آستانه ظهور آخرین خورشید نبوت محمد مصطفی (ص) است .

در کتاب جغرافیای تاریخی کاریان گوشه‏هایی از آداب و رسوم و اعتقادات زرتشتیان ایرانی به همراه سلسله بزرگان ، آثار تألیفی ایشان و دستورات معنویشان برای رسیدن به قرب الهی و خداوندگار یکتای بی‏همتا یادآوری شده است .

مؤلف محترم ، از جاماسب داماد پیامبر و وزیر گشتاسب که فردی دولتمند و در دانایی و هوش شهره روزگار خویش بوده و به پیشگویی معروف بوده و کتاب او یعنی جاماسب‏نامه نیز یاد کرده و مطالبی از آنها آورده است .

مطالعه این کتاب به ویژه به آن دسته از مؤلفان و محققانی که در زمینه ادیان کهن ایرانی و اماکن باستانی قبل از اسلام در سرزمین جاویدان فارس تلاش می‏نمایند توصیه می‏گردد .

در صفحات چهارده تا لغایت بیست کتاب جغرافیای تاریخی کاریان ، شاهد ارائه اطلاعاتی مختصر اما مفید از مؤلف پیرامون فارس و پیشینه ، تقسیمات اداری آن در طی اعصار و قرون متمادی و اطلاعاتی از حوزه تاریخی و جغرافیایی شهرستان لار و بخش جویم و شهر کاریان در این وادی هستیم . آن‏گاه مطالبی مفید و سابقاً منتشر نشده را در خصوص نام کاریان در تألیفات جغرافیدانان و مورخین مسلمان مطالعه می‏نماییم .

ذکر شهر کاریان در آیینه تاریخ و معرفی دانشمندان برخاسته از سرزمین پر ز گوهر کاریان ، معرفی آتشکده‏های موجود در این منطقه از لارستان فارس و خصوصاً تشریح آتشکده آذر فرنبغ ذکر نام موبدان و هیربدان آتشکده فرنبغ ، اسامی واردین و شاهدین شهر کاریان ، سرگذشت منظوم اردشیر بابکان و آمدن او به آذر فرنبغ کاریان به روایت از شاهنامه فردوسی ، گزیده‏ای از سخنان و وصایای اردشیر بابکان و اندرز انوشه‏روان آذرباد مهر اسپندان و ... از جمله مطالب مندرج در کتاب پربار و خواندنی جناب استاد ارجمند و فارس‏شناس فزون‏مایه آقای کرامت‏ا... تقوی جویمی است .

برای این بنده که به مدد الهی صاحب کتابخانه اختصاصی سه هزار جلدی با موضوع فارس‏شناسی است نقد و بررسی آثار جناب تقوی کارشناس ارشد تاریخ مایه افتخار و مباهات است .

اینجانب ضمن تبریک به این دوست و استاد ارجمندم که در تألیف آثار ماندگار حوزه شناخت شهرهای ایرانی و فارس خستگی نمی‏شناسد آمادگی کامل خود را برای معرفی سایر آثار ایشان و همه فارس‏پژوهان معاصر اعلام داشته از درگاه احدیت بهروزی و موفقیت روزفزونشان را مسئلت می‏نمایم .

منابع و مآخذ :

- جغرافیای تاریخی کاریان ، کرامت‏ا... تقوی ، همسایه . تهران 1387

- نسیم جویم ، مقاله کتابشناسی مشاهیر فارس نوشته سید محی‏الدین حسینی ارسنجانی ، شماره 15- دیماه 87 ، صفحه (4)

- سبحان ، معرفی کتاب بزرگان جویم تألیف کرامت‏ا... تقوی .