واژه نامه

الف :

آریال(arial)= آنتن تلویزیون ( ریشه اصلی این کلمه انگلیسی است و از کلمه aerial گرفته شده است)

اَ(a)= در بعضی جاها به معنی "از"

اَخُور(akhor)= بادام کوهی، بادامک

اَرَبانه(arabana)= گاری

اُروسی(orosi)= کفش

اَز(az)= در بعضی جاها به معنی " به "

اَزُش رفته(azosh rafta)= خراب شده (میوه)

اَزُش گرفته(azosh gerefta)= پر بار شدن (میوه)

اَسُّک(assok)= هسته خرما

اَسُّم(assom)= کفگیر

اِشنِزَه(eshneza)= عطسه

اَلَه(ala)= ای وای،وای

اَلوک(alook)= بادام کوهی، بادامک

انداختن جا(andakhtan e ja)= پهن کردن رختخواب

او(ou)= در بعضی جاها به معنی "آن"

ای(ei)= در بعضی جاها به معنی "این"

-----------------------------------------------------------------------------

ب :

باخ(baakh)= به، خیلی خوب(همراه با تعجب)

بافلکو(bafalakoo)= پروانه

باکو(bakoo)= چهار دست و پا راه رفتن بچه

بالنگ(balang)= خیار سبز

بُچ(boch)= دهان

بِخ(bekh)= آب دهان

بَخ(bakh)= به، به به

بَدَه کردن(bada kardan)= به هم ریختن خاک، به هم زدن خاک

بَر کردن(bar kardan)= پوشیدن پیراهن

بریزَه(beriza)= تنور نان پزی خانگی

بک(bak)= قورباغه

بکرَه ئی(bakra'ei)= نوعی ازمرکبات، با شکلی شبیه نارنگی و با طعمی شبیه لیمو شیرین

بوکَلو(bookaloo)= ته دیگ

بون(boon)= بام

بیرو(biroo)= عنکبوت

بیلک(beilak)= بیلچه

بیله(beila)= طایفه، گروه، دسته

-----------------------------------------------------------------------------

پ :

پَ(pa)= پس

پا- پا(pa pa)= تا به تا

پا کردن(pa kardan)= پوشیدن شلوار

پِته(peta)= نهال بادنجان کوچک

پتی(pati)= لخت

پخشه(pakhsha)= مگس، پشه

پرسّوک(paras'sook)= پرستو

پِرغ کردن(pergh kardan)= پرت کردن چیزی

پِریش(perish)= تند، رگباری (برای باران)

پَسین(pasin)= عصر

پشه خاکی(pasha khaki)= نوعی پشه ریز( نیش دار)

پشه کورک(pasha koorak)= نوعی پشه ریز(بدون نیش)

پَلَمُش(palamosh)= انسان بی دست و پا، تنبل

پلاچه(pelacha)= سمج

پَلَکوندن(palakondan)= غلت زدن، غلتیدن

پَله(pala)= نوعی پشه

پَلَه مرده(pala morda)= نیم جان (حیوان)

پمبَه(panbah)= پنبه

پِنج(penj)= یک مشت (واحد شمارش، پیمانه)

پِنجِلَک(penjelak)= نیشگون گرفتن

پودُونه(podona)= پونه

پی جور شدن(shodan  pei joor)= خبر شدن، اطلاع یافتن

پیش(pish)= برگ درخت نخل

پیشرس(pishras)= درخت توت

-----------------------------------------------------------------------------

ت :

تابوک(tabook)= بلوک

تاریکی گرفتن(tariki gereftan)= جلوی نور را گرفتن، جلوی تلویزیون ایستادن

تُربِزَه(torbeza)= تربچه

تریغ(tarigh)= عصبانی

تش(tash)= آتش

تش و برق(tash o bargh)= رعد و برق

تَکَل زدن=(takal zadan) نوک زدن، با نوک زدن(بوسیله انواع پرندگان)

تغرگ(tagharg)= تگرگ

تکیدن(takidan)= سوختن لامپ

تُمب(tomb)= تپه

تُمبیدن(tombidan)= ریختن آوار

تَمون(tamoon)= تمام

تو خوردن(taw khordan)= چرخیدن،چرخ زدن، دور زدن

توله(toola)= گونه ای علف ( در بعضی جاها پخته و خورده می شود)

تومون(toomoon)= زیر شلواری

تیین(tein)= تنظیم کردن ساعت

-----------------------------------------------------------------------------

ج :

جا(ja)= در بعضی جاها به معنی" رختخواب"

جام(jam)= شیشه

جَقّیدن(jagh'ghidan)= گرفتن چیزی که پرتاب شود

جَک(jak)= پارچ آب( ریشه اصلی این کلمه انگلیسی است و از کلمه jug گرفته شده است)

جلت(jelt)= جلد، پوست

جنگی(jangi)= سریع

جوغ(joogh)= جوی آب

جومن(jooman)= پیراهن

جیکیدن(jikidan)= پریدن

جیوم(jiyom)= شهر جویم

-----------------------------------------------------------------------------

چ :

چار چِلِنگ(char cheleng)= چهار دست و پا با هم

چارقَت(charghat)= --> چارقد

چارقد(charghad)= روسری توری مهره دوزی شده محلی (عشایری)

چِپ(chep)= قر شدگی

چَپَلاغ(chapalagh)= سیلی

چراغ تریک(cheragh terik)= چراغ قوه

چَغَل(chaghal)= پرتاپ کردن چیزی (چوب و ...)

چَغَلی(chaghali)=--> چَغَل

چفت کردن(cheft kardan)= بستن(درب)

چَکُل(chakol)= گونه ای بازی محلی

چِکنه(chekana)= نوچ شدن

چِل(chel)= بین چیزی

چوغ(choogh)= چوب

چوله(choola)= خارپشت بزرگ

چیکله(chikala)= جوجه

چیل(chil)= دهان و لب(تمسخر،غیرمودبانه)

-----------------------------------------------------------------------------

ح :

حَکال(hakal)= قارچ

-----------------------------------------------------------------------------

خ:

خُ(kho)= خب

خَپ(khap)= مغز درخت خرما

خِر(kher)=گلو

خَرَک کردن ِ در(kharak kardan e dar)= بستن درب حیاط یا خانه

خِرمِچو(khermechoo)= قلقلک

خرمن ماه(kharman e mah)= هاله ماه

خَروک(kharook)= پنبه باز نشده

خستگونی(khastegooni)= خستگی

خَشار(khashar)= چوبهای باریک

خشاره(khashara)= کشیده شدن روی زمین (استمرار)

خَشه(khasha)= کشیده شدن روی زمین (غیر استمرار)

خط و پیتک(khat pitak)= خط خطی

خَلنگ(khalang)= جوجه مرغ (غیر تخم گذار)

خمینه(khamina)= باران تابستانی

خِنج(khenj)= چنگال، ناخن زدن به کسی

خیزُم(khizom)= هیزم

-----------------------------------------------------------------------------

د :

در(dar)= بیرون

دَرام(daram)= بشکه (نفت یا گازوئیل)

درِ دالون(dar e daloon)= درب بیرونی خانه

دریچه(daricha)= پنجره

دقّوس(daghghoos)= سس فلفل

دَل(dal)= گنجشک

دَلّی(dalli)= حلبی خالی و کهنه

دولَخ(doolakh)= گرد و خاک

دُمبَل(dombal)=؟

دُمبُل(dombol)= --> دُمبَل

دَنگ(dang)= ادا

دِنگِ دِنگ(deng e deng)= --> سیر و دِنگ

دوفاغه(dofagha)= چوب دو سر

-----------------------------------------------------------------------------

ر :

رِخ(rekh)= نشت کردن جوهر خودکار یا خودنویس

رُمبیدن(rombidan)= خراب شدن دیوار

ریکا(rika)= هر نوع مایع ظرفشویی

-----------------------------------------------------------------------------

ز :

زلزله هوایی(zelzele ye havaii)= زلزله خفیف

زنبور گُلَت(zanboor e golat)= زنبور قلیایی

زوزو(zoo zoo)= خارپشت کوچک

-----------------------------------------------------------------------------

س :

سِد(sed)= نردبان

سَکَل(sakal)= استخوان

سِکِل(sekel)= موتور سیکلت

سیر و دِنگ(sir o deng)= سیر کامل، تمام و کمال خورده

-----------------------------------------------------------------------------

ش :

شَ(sha)= به او

شتر شلاقی(shotor shallaghi)= خیلی تند، رگباری ) برای باران)

شک(shak)= گونه ای سوسک

شل(shal)= گل و لای

شلخورک(shalkhorak)= نوزاد قورباغه

شُوپرک(shawparak)= خفاش

شِوِر(shever)= آویزان

-----------------------------------------------------------------------------

ص :

صائود(sa'oud)= کوزه

صبا(saba)= فردا

-----------------------------------------------------------------------------

ع :

علادَه(ala dah)= به تنهایی (ریشه اصلی این کلمه عربی است و از کلمه " علی حده" گرفته شده است)

-----------------------------------------------------------------------------

غ :

غَر(ghar)= -->دُمبل

غُربتا(ghorbata)=  -->گوگلک

غُرّه تِراق(ghorra teragh)= رعد و برق

----------------------------------------------------------------------------

ف :

فابر(fabr)= پودر رختشویی

فَصیل(fasil)= نخل

فضا(faza)= حیاط

فلاکس(felax)= فلاسک

فورافور(fowrafor)= --> گُر را گُر

-----------------------------------------------------------------------------

ق :

قد بند(ghad band)= کمربند

قِم(ghem)= قیف

قُمبُل(ghombol)= لباس محلی زنانه )عشایری(

قندِش کَن(ghandesh kan)= قند شکن

قوت(ghoot)= اصلاً، ابداً

-----------------------------------------------------------------------------

ک :

کاکا یوسف(kaka yousof)= گونه ای قمری

کُپ شدن(kop shodan)= ریخته شدن )مجهول فعل " کُپ کردن")

کُپ کردن(kop kardan)= ریختن، خالی کردن

کپ لَمه(kap lama)= واحد پیمانه ای برای داروهای گیاهی

کپه کردن(kappa kardan)= قاچ کردن (هندوانه و...)

کپه شدن(kappa shodan)= از هم باز شدن، قاچ شدن )هندوانه و(…

کُت(kot)= لانه

کَت(kat)= نیمکت،تخت آهنی

کُچَه بستن(kocha bastan)= کمین کردن

کَچَه(kacha)= چانه )انسان(

کَدورگ(kadorg)= آدامس

کُرچوندن(korchondan)= جویدن و خرد کردن چیز سخت با دندان

کُرشُل(korshol)= قمری کوچک

کفشک(kafshak)= دمپایی

کُل(kol)= چیزی که تیز نباشد)مانند چاقو(

کِلاچ(kelach)= لوچ

کُلُخم(kolokhm)= کلوخ

کِلش کِلش(kelesh kelesh)= آرام آرام

کُلَک(kolak)= جایی که سبزی می کارند

کُل کُلاتی(kol kolati)= چکاوک کاکل دار

کَلَکَه(kalaka)= پسر)خطاب به غریبه، خطاب غیر مودبانه(

کلوک(kalook)= کوزه سر گشاد

کَله(kala)= سوراخ

کُله(kola)= لانه حیوان)خانگی(

کلّه فشار(kalla feshar)= به سرعت

کُم(kom)= شکم

کُمی(komi)= شکمو

کَنگ(kang)= بغل

کُو(kow)= در بعضی جاها به معنی "راه و روش"

کوپ(koop)= تل کوچک

کُورّات(korrat)= تره

کُو شدن(kow shodan)= --> کُو کردن

کُو کردن(kow kardan)= خم شدن

کُوکَه(ko'kah)= سرفه

کُهله(ko'la)= در بعضی جاها به معنی " خیلی بزرگ"

کیالک(kialak)= زالزالک )میوه(

کیمونه(kimoona)= جایی که کش را به کمر می بندند

-----------------------------------------------------------------------------

گ:

گاگُله(gagola)=  -->باکو

گُت(got)= بزرگ

گِرداوه(gerdava)= دایره، دایره ای

گُر را گُر(gor ra gor)= تند تند، پی در پی

گِرِند(gerend)= گره

گُروک(gorok)= کلیه، پهلو

گُل پَلِنگ(gol paleng)= غلت خوردن، غلتیدن

گل چِش دردو(gol e chesh dardoo)= گل شقایق وحشی

گُل خوردن(gol khordan)= قل خوردن، غلتیدن

گُل دادن(gol dadan)= قل دادن، غلتاندن

گلوب(gloob)= لامپ ) ریشه اصلی این کلمه انگلیسی است و از کلمهglobe  گرفته شده است(

گُل و پَلِنگ(golo paleng)= --> گُل پَلِنگ

گِنا(gena)= دیوانه

گوش پَل(goosh pal)= دارای گوش پهن

گُوگُلَک(gaw golak)= نام گروهی از کولی های ولگرد

گیک(gik)= نارس، کال، سیاه شده ) برای کُنار" میوه درخت سدر")

-----------------------------------------------------------------------------

ل:

لبتخت=(labtakht) بشقاب

لِت(let)= تکه

لَته(lata)= جالیز هندوانه و خربزه و ...

لِته(leta)= روی یک دست دراز کشیدن، یک طرفی خوابیدن

لِته شدن(leta shodn)=  -->لِت

لِچ(lech)= مارمولک خانگی

لُخ(lokh)= رسیده، قرمز شده ( میوه درخت کُنار یا سدر)

لخچیدن(lakhchidan)= پیچ خوردن دست و پا

لَرد(lard)=-->لَردی

لَردی(lardi)= بیرون

لِرگ(lerg)= لاغر

لُس(los)= شکمو

لُغُر(loghor)= سیل

لُک(lok)= برجسته، برآمده

لَکنته(lakanta)= درب و داغان، قدیمی و خراب، معیوب

لَکَه(laka)= تکه پارچه

لَگَجی(lagaji)= هندوانه ابوجهل

لُه(loh)=  -->لُه دادن

لُه دادن(loh dadan)= هل دادن

لَهم(lahm)= نرم

لَهوِز(lahvez)= انسان بی دست و پا، تنبل

لیمور(limoor)= لیمو

لیوه(livah)= انسان کند

-----------------------------------------------------------------------------

م :

ماهی موتو(mahi mootoo)= ماهی کوچک

ماهی مورک(mahi moorak)= ماهی کوچک

مجمعه(majma'a)= سینی (ریشه اصلی این کلمه عربی است)

مُرکِلاچه(morkelacha)= ذبح غیر اسلامی

مَرگَرد(margard)= محافظ پشت بام، لبه پشت بام

مُروا(morva)= بد زبانی به چیزی

مُضرّت(mozarrat)= جن، اجنه

مَلّا (malla)= شنا، آبتنی

مَلِکی(maleki)= گیوه

مَنگ زدن(mang zadan)= زنگ زدگی،زنگ زدن

مود(mood)= مو

-----------------------------------------------------------------------------

ن :

نُزاغ(nozagh) --> چکنه

نیم تی(nim ti)= نیمه باز،باز بودن کم (درب)

نیمدار(nimdar)= کهنه، فرسوده (کفش)

-----------------------------------------------------------------------------

و :

وعض(va'az)= وضع

وَلم(valm)= خوب و عالی

وِی لَکا(vei laka)= آویزان

-----------------------------------------------------------------------------

ه :

هاکو(hakoo)= خمیازه

هَردن(hardan)= خرد کردن کاه و یونچه

هَش(hash)= بختک

هَلونجَک(haloonjak)= تاب

هم گردنی(hamgardani)= چشم هم چشمی

هندونه گرگو(hendoona gorgoo)=؟

-----------------------------------------------------------------------------

ی :

یه لِت(ya let)= یک طرفی، یک وری

یه وِه لِی(ya ve lei)= یکدفعه، یکمرتبه، ناگهانی

-----------------------------------------------------------------------------

با تشکر فراوان از :* به ترتیب حروف الفبا *

 ابوطالب باقری

داوود رحیمی

محمد فتحی نژاد

مهدی فتحی نژاد

محمد رسول محمدی

سعید عبداللهی

و

سایر عزیزانی که ما را در تکمیل این مجموعه یاری کردند